Er worden in de volksmond verschillende termen door elkaar heen gebruikt zoals 'abortus', 'terugkomer' en 'verwerper'. We houden in het navolgende stuk de volgende definities aan; we spreken van vroeg embryonale sterfte (VES) oftewel 'onregelmatige terugkomers' als de foetus sterft <42 dagen leeftijd. Sterfte van de vrucht tussen 42 -260 dagen dracht noemen we abortus. We spreken van een vroeggeboorte van 260-280 dagen dracht. Onder een verwerper verstaan we een koe die meer dan drie weken te vroeg gekalfd heeft en daarmee is het een overkoepelend begrip voor alle gestorven of doodgeboren vruchten.

    Als op een melkveebedrijf in korte tijd meerdere dieren verwerpen, of wanneer het percentage abortus langere tijd aan de hoge kant is (meer dan 3 procent van de runderen verwerpt in een jaar), is het belangrijk te weten wat hiervan de oorzaak is en wat u hieraan kunt doen. Bij bedrijfsbegeleiding kan ook het percentage onregelmatige terugkomers een reden zijn om de vruchtbaarheid onder de loep te nemen.

    Belangrijkste oorzaken uitsluiten

    geboort-kalf biesbosch hoeve

    De oorzaken van verwerpen worden onderverdeeld in twee categorieeën: niet-infectieus en infectieus. De niet infectieuze oorzaken van verwerpen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 50-75% van de verwerpers. Denk hierbij aan genetische afwijkingen van de foetus (30-60%), vergiftiging, hittestress, medicijnen zoals dexamedium en bloedingen in de baarmoeder. Van de infectieuze oorzaken zijn er een aantal veel voorkomend, denk aan salmonella, neospora, BVD en IBR. Toch mogen we ook de wat minder bekende abortus verwekkers niet zomaar vergeten: leptospirose (melkerskoorts, ziekte van Weil), listeriose, Q-koorts, blauwtong, brucellose en chlamidophila.

    Voor iedere verwerper (meer dan drie weken te vroeg gekalfd) is het wettelijk verplicht om bloed te laten tappen van het moederdier voor onderzoek op brucellose. In alle gevallen is het verplicht om van de verwerper binnen 7 dagen na het verwerpen bloedonderzoek uit te laten voeren op afweerstoffen van Brucella abortus. De bloedafname en het onderzoek is voor de veehouder kosteloos. Het rund mag niet afgevoerd worden vóór de uitslag van het bloedonderzoek bekend is, omdat bij een niet gunstige uitslag er een heronderzoek moet plaatsvinden door de NVWA. De dierenartskosten voor visite, bloedtappen en onderzoek worden door de overheid vergoed en dus niet bij u in rekening gebracht. Bij deelname aan de GD-programma’s voor IBR, leptospirose, Neospora en/of Salmonella wordt het bloedmonster zonder extra kosten automatisch ook onderzocht op de ziekte waarop het programma betrekking heeft. Het is vaak een eerste stap om in elk geval deze infecties, maar ook BVD, als oorzaak te onderzoeken. Een andere belangrijke stap in de diagnostiek is sectie van de verworpen vrucht, indien mogelijk met nageboorte. Bron foto: biesboschhoeve.nl

    Inzet protocol

    Als na het uitvoeren van deze onderzoeken geen infectie als oorzaak aangewezen kan worden voor het probleem, is het verwerpersprotocol een goed hulpmiddel om te zoeken naar andere mogelijke oorzaken. Het is zinvol om samen met uw dierenarts de bedrijfsvoering na te lopen aan de hand van het protocol. Met behulp van vragen en informatie zoekt u naar risicofactoren die (mede) oorzaak kunnen zijn van de heersende problematiek. Op basis van de gevonden risicofactoren die het probleem mogelijk veroorzaken, kunt u besluiten om aanvullend onderzoek te doen of om maatregelen te nemen. Wat deze maatregelen moeten zijn, hangt uiteraard af van de gevonden risicofactor.

    Wanneer is er sprake van een verwerpersprobleem?

    Een jaarlijks abortuspercentage van minder dan 3% wordt als normaal beschouwd, men spreekt dan van incidentele/sporadische abortus. Een abortuspercentage tot 5% is meestal geen reden tot uitgebreid onderzoek (uitgezonderd uiteraard bloedonderzoek op Brucella abortus).

    Percentages boven de 5-8% (op jaarbasis) zijn te hoog.

    Ligt het percentage boven de 12,5% (één op de acht runderen verwerpt) in een periode van twee maanden, dan spreekt men van een zogenaamde “abortus storm”. In beide gevallen is een nader onderzoek naar de oorzaak op zijn plaats.

    Wat moet ik doen als ik een verwerper heb?

    Neem contact op met de praktijk. We kunnen u vaak alvast telefonisch advies geven over de maatregelen die getroffen moeten worden. In overleg wordt een eventuele behandeling van de koe ingezet. Sommige verwekkers van abortus zijn ook gevaarlijk voor de mens en worden vaak ook in de melk uitgescheiden! Maak in alle gevallen een afspraak om een bloedmonster te nemen i.v.m. het verplichte Brucella abortus bloedonderzoek en indien nodig een afspraak om het verwerpersprobleem te bespreken.

    Het is in elk geval verstandig de verwerper snel en zo goed mogelijke af te zonderen van de rest van de koppel. Het is niet altijd mogelijk of praktisch, maar het is verstandig te wachten met het dier weer in de koppel te plaatsen een halve dag nadat de nageboorte er afgekomen is. Zorg voor een goede persoonlijke hygiëne door uw handen goed te wassen en kleding welke in contact is gekomen met vruchtwater te wassen. Plekken in de stal waar mogelijk materiaal van de verworpen vrucht of vruchtwater terecht is gekomen, moeten zo goed mogelijk gereinigd en eventueel gedesinfecteerd worden. De gebruikte gereedschappen (bijv. schop, riek en bezem) nadien ook desinfecteren.

    Bron: GD Diergezondheid